Os días 11, 13 e 21 de abril o alumnado de 2º ESO levou a cabo o roteiro didáctico ambiental polo monumento natural de Pena Corneira, espacio protexido que linda co bosque de Ridimoas (no Concello de Beade), propiedade da asociación cultural ecolóxica de utilidade pública do mesmo nome que promove a súa rexeneración e difusión didáctica.
A actividade forma parte do programa de Educación e Saúde Medioambiental que organiza a Concellería de Educación do Concello de Ourense, contando coa colaboración da Asociación Ecolóxica Cultural Ridimoas (https://ridimoas.wixsite.com/ridimoas); o seu vicepresidente, David Rodríguez Barra, foi o noso guía como coñecedor experto deste espazo natural.
O obxectivo principal da actividade é que o alumnado teña un contacto directo coa contorna e desenvolva unha actitude de respecto e sensibilización cara á natureza. Dese xeito coñecimos, de forma multidisciplinar, o monumento natural de Pena Corneira, o seu ecosistema e a súa contorna, traballando co caderno de campo do itinerario elaborado por Pablo Rodríguez “Oitabén”.
No percorrido fumos facendo diversas paradas interpretativas que se detallan a continuación:
1.- Área recreativa de Pena Corneira, na que aproveitamos a cartelería instalada no lugar para situarnos xeográficamente, visualizar o percorrido a realizar e ter unha primeira idea sobre os valores naturais e patrimoniais da contorna máis cercana, entre os que destacan a igrexa románica de Lamas, do S XII, en moi bo estado de conservación e con características similares a outras ubicadas na mesma comarca. Nesta igrexa, dunha única nave, destaca a fachada principal que consta dun arco lixeiramente apuntado con dous pares de columnas que suxeitan os capiteis con motivos vexetais. David aproveitou para lembrarnos o valor de conservar o noso patrimonio, a inmensa riqueza arquitectónica e monumental do Ribeiro e as formas de vida dos nosos antergos.
2ºA, 11 de abril, na compaña de Gustavo e Álvaro.
2ºB, 13 de abril, na compaña de Emma e Vanesa.
2ºC, 21 de abril, na compaña de Marta e Maika.
A igrexa está moi preto do castelo que había en Pena Corneira, do que quedan algúns restos preto do miradoiro, ao que logo fumos, e onde se cre que estivo refuxiado D. Diego Xelmírez nas loitas irmandiñas. Ao alumnado chamoulle moito a atención que no atrio da igrexa houbese moitas tumbas pegadas aos muros laterais, pois foi utilizado como camposanto; e que algo tan coñecido como os cruceiros tivesen tantas partes e tanta importancia.
2.- Sendeiro de Pena Corneira (PR-G 78), do que desenvolvimos unha pequeña parte, pois o itinerario completo remata aos pes do rio Avia, na localidade de Leiro. O tramo que fixemos é un magnífico exemplo de modelado granítico (bolos) e de vexetación autóctona. Aproveitamos para falar dos procesos de formación das rochas plutónicas, da súa exposición aos axentes xeolóxicos externos, da súa meteorización e erosión e do seu modelado. En canto á vexetación, destaca a situación bioxeográfica da zona na que nos atopamos, a cabalo entre dous mundos botánicos: o mediterráneo e o eurosiberiano. Así aproveitamos para diferenciar especies propias de ambos “mundos”, tales como o érbedo (Arbutus unedo), a sobreira (Quercus suber), o cerquiño (Quercus pyrenaica), o carballo (Quercus robur), entre outras moitas; pero sen dúbida a que máis chamou a atención do alumnado foi o loureiro (Laurus nobilis), pola bonita historia que David nos contou sobre o seu nome, a relación coa mitoloxía, co amor, co nome de Laura e coa asociación como símbolo de triunfo nas culturas mediterráneas.
2ºA.
2ºB.
2ºC.
As grandes rochas e penedos, e o laberíntico paseo polas mesmas, son moi acaídas para falar de lendas, tesouros, de mouros e mouras, de pedras sanadoras… todos eles elementos caseque máxicos do noso patrimonio inmaterial. Tamén para disfrutalas coa modalidade de escalada chamada “bulder”, na que non se empregan nin cordas nin ancoraxes, así como refuxio de especies como o morcego de ferradura grande (Rhinolophus ferrumequinum) e o lobo ibérico (Canis lupus signatus), ambas especies protexidas.
3.- Miradoiro do Outeiral, un lugar para pararse un pouquiño a identificar a paisaxe que divisamos: a comarca do Ribeiro, Coto Novelle, as serras do Suído e da Paradanta, os concellos de Leiro, Carballeda de Avia e Avión… E sobre todo a mellor atalaia para divisar a Pena Corneira, o monumento natural de maior extensión de Galicia; situada no municipio de Carballeda de Avia, alcanza os 675 m. Distínguese dende a distancia fácilmente gracias a un peñasco alongado e disposto en vertical que lle da nome á zona. Algúns cren ver nel a silueta dun unicornio ou o “menhir do Ribeiro”, o referente visual desde casi calquera punto do val do Avia e da comarca vitivinícola de O Ribeiro, e nos puidemos ver en pleno voo a una aguia ratoeira (Buteo buteo).
2ºA. 2ºB.
2ºC.
4.- Igrexa románica de Santo Tome de Serantes, do século XII-XII, moito máis rica e ornamentada que a da parada 1; nesta ocasión falamos dos traballos de canteiría, das marcas dos canteiros e doutras características do estilo románico, pois esta igrexa é un dos mellores exemplos do románico rural do interior de Galicia. O gran rosetón, os diversos tipos de canecillos e a decoración das portas foron os aspectos sobre os que xiraron a meirande parte das preguntas da rapazada.
2ºB.
5.- Area etnográfica Regato do Foxo, na localidade de Paredes (concello de Leiro), formada por 6 muíños, 30 cabaceiros e un lavadeiro, onde aprendimos sobre os non moi lonxanos modos de vida tradicional e producción do rural galego, sintese de economía familiar autárquica e traballos comunais, e da importancia dos cereais (millo e centeo fundamentalmente) como base da alimentación humana e da gandeiría.
Desde o Seminario de Ciencias Experimentais do centro queremos agradecer a colaboración da Concellería de Educación do Concello de Ourense, en particular polas xestións levadas a cabo por Stella Estrada; asemade, grazas á Asociación Ecolóxica Cultural Ridimoas, e de xeito especial a David Rodríguez Barra.
