O sábado 8 de maio varios docentes do centro participamos no Xeolodía, un conxunto de excursións gratuitas coordinadas pola Sociedade Xeolóxica de España (SGE), guiadas por xeólogas e xeológos, abertas a todo tipo de público. Co lema “A Xeoloxía ante a Emerxencia Climática”, o seu principal obxectivo é amosar que a Xeoloxía e unha ciencia atractiva e útil para a nosa sociedade. Celébrase a mesma fin de semana por todas as provincias do estado.
Levamos a cabo o percorrido pola cunca sedimentaria de Maceda, no centro da provincia de Ourense. Os materiais que rodean esta cunca son rochas graníticas e metamórficas, orixinadas durante a oroxenia Varisca, ao remate da era Primaria, fai uns 300 millóns de anos. A cunca está rechea de materiais sedimentarios do Cuaternario e do Terciario Superior, de menos de 4 millóns de anos de antigüidade, xerados pola erosión dos materiais rochosos que os rodean.
O punto de reunión (coordenadas polares 42,2448-7,5973; coordenadas UTM ETRS89 615720-4677910) foi unha pequena canteira abandonada a uns 400 metros cara o leste da localidade de Vilardecás, moi próxima á estrada de Foncuberta a Pías.
Logo de reunir aos participantes (arredor de 20 persoas, a meirande parte da contorna) e darnos a benvida, o xeólogo Eduardo José González Clavijo, condutor da actividade, comezou a explicar como unha zona relativamente chaira, de materiais sedimentarios tipo grava, area, limo e arxila, non se atopa máis explotada pola agricultura e a gandería, e no seu lugar aparecen grandes superficies de piñeirais. A explicación é que en grandes zonas da cunca aparecen abundantes acumulacións de cantos, de diámetro superior a 10 centímetros, nos que ven sendo imposible cultivar ou xerar praderías. Estas acumulacións de cantos non son naturais, son o resultado da acumulación de rochas en procesos mineiros de época romana. O ouro e o estaño presente en diques e veas de cuarzo que aparecen nas rochas que rodean a cunca, ao ser liberados pola erosión, foron e son arrastrados polos regos e ríos ata a cunca, onde se depositan ao diminuir a velocidade da corrente.
Neste punto puidemos observar cara o sur o aspecto da contorna con pradería e terras de labor, e cara o norte o terreo modificado poa minaría, presentando formas irregulares con moita matogueira, xa que non se pode empregar para o agro.
Seguindo a pista principal entramos no espazo que en tempos foi a explotación mineira, pasando por varias zonas de peines (pequenos vales entre as murias, que converxen nunha canle de evacuación). Nalgúns casos podemos observar os sedimentos orixinais presentes na zona antes da explotación. Toda a paisaxe que nos rodeaba era artificial, xerada pola actividade mineira.
Eduardo empregou un debuxo para explicar como se formaron os diques e veas de cuarzo, eses que xa comentabamos que conteñen ouro e estaño, obxectivo da minaría romana que ben seguro tería transformada hai séculos a cunca de Maceda nunha paisaxe radicalmente diferente da que percibimos na actualidade.
Por todo o percorrido puidemos observar a acumulación de cantos, o que fai inviable adicar eses terreos ao cultivo ou xerar pastos para o gando.
O itinerario da mañá rematou preto das 13 h. Pola tarde, outro grupo tería a oportunidade de desfrutar do paseo e da sabedoría de Eduardo. A xornada do día 9 trasladouse ao 16 pola previsión meteorolóxica, que anunciaba unha cicloxénese explosiva para boa parte da península.
Esta actividade non tería sido posible sen o interese amosado polo Concello de Maceda, a aportación de Protección Civil e a colaboración dunha manchea de entidades.
Parte dos contidos presentes no texto foron extraídos e traducidos da versión dixital do documento “Colección Geolodía”, ISSN: 2603-8889, de Eduardo José González Clavijo, editada en Salamanca pola SGE, ano 2021.
